Ekspresja w sztuce, Studia (różności), Różne

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

EKSPRESJA w sztuce

Ekspresja jest pojęciem bardzo starym, używanym jeszcze w starożytności. Już starożytni Grecy dla określenia wyrazu uczuć w tańcu używali słowa „mimesis”, które potem zmieniło swe znaczenie. Dla Greków w/w dyscypliny nie były prawdziwą sztuką. „Przez sztukę rozumiano produkcję rzeczy, a nie wyrażanie uczuć, umiejętność wytwarzania opartą na znajomości i posłuszeństwie regułom. Zaliczano do niej malarstwo, rzeźbę, architekturę, natomiast taniec, muzyka, poezja służyły zadaniom kulturowym, moralnym i leczniczym.”

Samo słowo „ekspresja” używane w większości języków europejskich wywodzi się od łacińskiego słowa „exspressio”, które oznacza czynność wyciskania soku. Metaforę tę zastosowano do zjawisk psychicznych- wyrażania, „wyciskania przez nie śladów” na otoczeniu fizycznym. Z czasem połączono oba pojęcia ekspresji- greckiego „mimesis” i łacińskiego „expressio”. Pojecie to jednak zostało chwiejne, niejednoznaczne.

Wszystkie dzieła , niezależnie od tego kto je stworzył- sławny artysta, czy uczeń w szkole- posiadają w mniejszym lub większym stopniu wyraz ekspresyjny. Niezależnie od twórcy- mniej lub bardziej świadomie- prace odzwierciedlają duszę twórcy, jego nastrój w chwili tworzenia dzieła. Równocześnie dzieła w jakimś stopniu wpływają na psychikę odbiorcy sztuki, a także pośrednio na jego charakter, wrażliwość.

Sztuka posiada też właściwości kształcące, pomaga zrozumieć świat, zrozumieć drugiego człowieka, a nawet świat zwierząt.

Ekspresja jest nieodłącznym elementem sztuki. Jest pojęciem bardzo szerokim, używanym zarówno w języku naukowym jak i potocznym. Według wielu myślicieli prawdziwą funkcją sztuki jest wyrażanie uczuć i organizowanie międzyludzkiego porozumienia.

W pedagogice ekspresję traktuje się jako spontaniczną wypowiedź dziecka- w rysunku, tańcu, śpiewie, sztuce dramatycznej itp.

Przedstawiciele Nowego Wychowania m.in. O. Decroly, M. Debesse, N. Krupska, M. Grzegorzewska, H. Semenowicz wyróżnili pewne rodzaje aktywności psychicznej różniące się sposobem wyrażania. Są to:

Ø Ekspresja ruchowo- mimiczna. Najbardziej podstawowa forma wyrazu ujawniana gestem, pozą, pozą, spontanicznym ruchem (podskoki, wymachiwanie kończynami), grymasem twarzy, a na wyższym poziomie- tańcem.

Ø Ekspresja ruchowo- muzyczna. Wyrażana w improwizowanym tańcu w rytmie melodii (wczuwanie się w nastrój melodii i rytmu).

Ø Ekspresja słowno-werbalna. Modulowanie głosu wyrażając emocjonalny nastrój wypowiadanej treści- płacz, śmiech, krzyk. Jest to także intonowanie recytowanej prozy, czy poezji.

Ø Ekspresja muzyczna. Wyraża się w improwizowanej grze na instrumentach muzycznych. Często jest to pozorowanie gry np. na trąbce, gitarze, wystukiwaniu rytmu bez użycia perkusji.

Ø Ekspresja muzyczno- słowna. Jest to spontaniczne nucenie improwizowanej melodii i tekstu piosenek.

Ø Ekspresja plastyczna. Najpowszechniej występująca forma ekspresji (obok zabawy). Jest zauważalna już w wieku po niemowlęcym jako samorzutne rysowanie, malowanie pędzlem, czy choćby rysowanie palcem na piasku. Także formowanie w materiałach miękkich- plastelinie, glinie, mokrym piasku na plaży, to również montowanie form dekoracyjnych i przedstawiających z różnych materiałów odpadowych.

Ø Ekspresja zabawowa. Ta forma zawiera elementy wszystkich poprzednich. Mogą to być zabawy iluzyjne, inscenizacyjne, ruchowe, i muzyczno- ruchowe. Zabawy te są pozbawione reguł, spontaniczne, twórcze.

Ekspresja jest propozycją dialogu człowieka z innymi ludźmi, sposobem na ukazanie własnej niepowtarzalności.

„Człowiek nie potrafi przeżyć życia nie dając mu wyrazu.” - pisał E. Cassirer w filozoficznym traktacie o człowieku i kulturze. Ludzie odkryli nowy rodzaj ekspresji jakim jest trwały kształt symboli, jakie nadali swym przeżyciom. Ten rodzaj ekspresji, przekazywanie kultury z pokolenia na pokolenie, wyróżnił człowieka jako gatunek od reszty świata.

W przeciwieństwie do zwierząt emocje u człowieka uzyskują trwały ślad w literaturze, czy obrazach. Dają materialną wartość, to co nie jasne, chwiejne uzyskuje wyraźny kształt, co pobudza do dalszych wysiłków. Istnieje więc ścisły związek pomiędzy wewnętrznymi przeżyciami człowieka, a jego zewnętrznymi odpowiednikami.

Współczesny świat wraz ze złożoną rewolucją urbanistyczno- techniczną stanowi zagrożenie harmonijnego rozwoju przyrody- naturalnego środowiska życia człowieka, burzy harmonię współżycia zespołów ludzkich i funkcjonowania jednostek. Już w okresie życia płodowego dziecko narażone jest na wiele negatywnych czynników takich jak :napięcia i stresy, charakter przeżyć psychicznych matki, pobierane leki, nierzadko alkohol, papierosy, narkotyki, oraz różnorodne substancje chemiczne zawarte w pokarmach , spożywane codziennie przez matkę ,a następnie przedostające się do organizmu dziecka. W życiu noworodka , później dziecka, nie zmniejsza się ilość czynników negatywnych ,a wręcz przeciwnie. W takich warunkach rozwój i wychowanie dziecka nie mogą przebiegać harmonijnie .Szczególnie zagrożone jest zdrowie psychiczne człowieka – „Psychologia humanistyczna zwraca się do tych form zachowania się człowieka , które starożytni – za Arystotelesem- określali terminem „katharisis”, a które legły u podstaw(....) nurtu Nowego Wychowania i koncepcji stworzonej przez J. Ruskina, C. Freineta i M. Debassea – zwanej wychowaniem przez sztukę” Koncepcje te mówią o wychowaniu człowieka w zgodzie z naturą, w możliwie naturalnych warunkach zachowując prawo dziecka do samo rozwoju. W owej samorealizacji najistotniejszą rolę psycholodzy przypisują ekspresji.

Dziecko obserwuje zjawiska zachodzące w świecie i ustosunkowuje się do nich- działa, nie zajmuje postawy biernego obserwatora. Tworzy przez to własną osobowość. „Wyobraźnia i ekspresja twórcza uznane zostały za podstawowe dyspozycje, które trzeba kształtować u młodych ludzi po to, by spróbować wprowadzić nieco porządku w świecie, aby uzbroić się przeciw różnym przejawom alienacji, wypaczeń technokratycznych, robotyzacji i niwelacji, których przytłaczające i najbardziej podstępne skutki zagrażają ludzkości”.

Barbara Wakulewska

W. Pielasińska, Ekspresja- jej wartość i potrzeba, Warszawa 1983, s.7

M. Wallis, Wyraz i życie psychiczne?w?: Przeżycie i wartość, Kraków 1968

W. Pielasińska, Ekspresja- jej wartość i potrzeba, Warszawa 1983r., s.11

Twórczość artystyczna w wychowaniu dzieci i młodzieży , pod red. S. Popka , Warszawa 1985, s. 94

R.Gloton, C. Clero, Twórcza aktywność dziecka, Warszawa 1976

... [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Ekspresja w sztuce

Ekspresja w sztuce, Studia (różności), Różne

Tematy