Ekwiwalencja przekładowa 2(1),

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Ekwiwalencja przekładowa

1. Pojęcie ekwiwalencji: samo słowo „equivalence” pojawiło się w języku angielskim w sposób udokumentowany w roku 1541 i oznacza równowartość, równoważność i było związane z matematyką i logiką. Warto wspomnieć, że w matematyce i logice ekwiwalencja oznacza relację absolutnej symetrii i jedności gwarantującą pełną odwracalność. Symbol równoważności to: , lub =

p q

Samo określenie zostało wprowadzone przez R. Jacobson w artykule „On linguistic Aspects of Translation” (1959) bez podania definicji. (rozważania na temat przekładu i jego istoty). Do teorii przekładu ekwiwalencja weszła jako termin techniczny zaczerpnięty z matematyki i logiki we wczesnych latach 50-tych właśnie w znaczeniu równoważność, równowartość. Szybko okazało się, że w językach naturalnych zależność 1:1 zachodzi bardzo rzadko wyjąwszy wąskie dziedziny meteorologii, spisów technicznych, nowomowa w powieści Orwella 1984 (dobry, bezdobry, plusdobry, dwaplusdobry). W rezultacie zaczęto podejmować próby zbadania, opisania i zdefiniowania zjawiska, co doprowadziło do pewnego chaosu i zamieszania.

2. Pierwsza próba definicji pojęcia pojawiła się w publikacji „Towards the Science of Translating” amerykańskiego tłumacza tekstów Biblijnych Eugeniusza Nidę, wprowadza on pojęcia ekwiwalencja formalna i dynamiczna:

a. ekwiwalencja formalna: to mechaniczne odtworzenie właściwości tekstu wyjściowego zarówno w formie jak i treści, jego odpowiednikiem jest tłumaczenie dosłowne, które często bywa niejasne i w praktyce niemożliwe.

b. Ekwiwalencja dynamiczna polega na takim przekazaniu treści TW w TD, żeby „reakcja odbiorcy była podobna do reakcji odbiorców tekstu oryginalnego”. Można to uzyskać przez zapewnienie pełnej naturalności wypowiedzi w języku docelowym. Ekwiwalencję dynamiczną nazywa się „wiernością sensowi”, (Hurtado Albir 1990) lub wg innych autorów ekwiwalencją pragmatyczną, tekstową, kognitywną. Pytanie, jakie musi postawić sobie tłumacz nie jest o nazwę rzeczy w języku B ale o jak mówi się to samo w języku B w takiej samej sytuacji i takich samych warunkach użycia języka. Jeśli w procesie tłumaczenia wyróżniamy 3 etapy: analizę (rozumienie), transfer (dewerbalizację) i restrukturyzację (reekspresję) to w 3 etapie tłumacz szuka ekwiwalencji dynamicznej.

3. Ekwiwalencja pojmowana w sposób wąski lub szeroki:

llekwiwalencja pojmowana w sposób wąski (Vinay, Darbelant)jest jedną ze strategii tłumaczenia „nie wprost” czyli sposób tłumaczenia oddający sytuację występującą w języku wyjściowym poprzez zupełnie inne sformułowanie. Ekwiwalencję w tym ujęciu określa się jako zastąpienie materiału JW przez materiał w języku innym (Catford).ll

Np. The story so far. Streszczenie poprzednich rozdziałów.

Once bitten twice shy. Kto się raz sparzył ten na zimne dmucha.

Jest to więc poszukiwanie analogii między dwoma jednostkami językowymi, które posiadają „prawie tę samą denotację i tą samą konotację” (Delisle).

llekwiwalencja w pojęciu szerszym (Delisle) jest międzyjęzykowym odpowiednikiem synonimii wewnątrzjęzykowej (rozumiane jako fakt semantyczny, plegający na „wyrażeniu tej samej treści za pomocą dwu lub więcej różnych form językowych” – Encyklopedia językoznawstwa ogólnego 1993:553. Innymi słowy chodzi i porównanie faktów językowych i szukanie odpowiedniości na poziomie sensu w dwóch różnych systemach językowych.ll

4. James Catford w książce „A linguistic Theory of Translation” sygnalizuje różnice między ekwiwalencją tekstualną i formalną. Zajmował się ekwiwalencją jako zjawiskiem empirycznym i wprowadza pojęcie ekwiwalentu: jest to taka część tekstu docelowego, który ulega zmianie wtedy i tylko wtedy kiedy ulega zmianie dana część tekstu źródłowego.

This is my son. To jest mój syn.

This is my daughter. To jest moja córka.

The woman came out of the house. Kobieta wyszła z domu.

A woman came out of the house. Z domu wyszła kobieta.

5. Ciekawe podejście prezentuje Niemiec Otto Kade, wyodrębnia 4 typy ekwiwalencji:

a. ekwiwalencja całkowita – idealna korespondencja 1:1

market research badania rynku

b. ekwiwalencja fakultatywna: jeden do wielu odpowiedników

napięcie voltage, tension, suspense, stress, pressure

c. ekwiwalencja przybliżona: jeden do części

niebo heaven/sky

d. ekwiwalencja zerowa:

brak odpowiednika w języku

6. W.Wills w książce „The Science of Translation” widzi 3 aspekty ekwiwalencji:

a. odnoszący się do tłumacza

b. odnoszący się do tekstu

c. odnoszący się do odbiorcy przekładu

Proponuje szersze spojrzenie na zagadnienie ekwiwalencji i swoje rozważania ilustruje przekładową analizą tekstu z języka angielskiego na niemiecki i tekstem retranslacyjnym. Dochodzi do wniosku, że na jednym biegunie znajdują się teksty specjalistyczne używające terminologii fachowej i tutaj można osiągnąć wysoki stopień ekwiwalencji. Na drugim biegunie umieszcza teksty literackie, w których osiągnięcie ekwiwalencji jest bardzo trudne zdeterminowane subjektywnyki kryteriami tłumacza. Pomiędzy dwoma biegunami znajduje się cała masa tekstów, które trudno umieścić w ściśle określonym punkcie zhierarchizowanego modelu ekwiwalencji przekładowej.

7. Ekwiwalencja jako pojęcie uwarunkowane historycznie i kulturowo – wg. Wernera Kollera tekst wtórny jest rezultatem działania twórczego, które zależy od trudnych do pogodzenia czynników wewnętrznych jak i zewnętrznych. Wprowadza się pojęcie podwójnego odniesienia i przyznanie tłumaczowi roli twórczej i każdy przekład niesie ze sobą nowe wezwanie. Koller mówi o ekwiwalencji:

a. denotatywnej – tekst docelowy ma być zrozumiały, ma też przekazywać te same wartości co tekst wejściowy.

b. Tekstowej - tekst docelowy musi dostosowywać się do wymagań języka docelowego i jego kultury

8. Ekwiwalencja jako fakt empiryczny i pojęcie teoretyczne. Termin wprowadzony przez izraelskiego badacza Giedona Toury. Cały proces translacji rozumie on jako model, który kieruje decyzjami tłumacza, działa jako czynnik ograniczający, otwiera dostęp do jednych opcji, a...

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Ekwiwalencja przekładowa 2(1)

Ekwiwalencja przekładowa 2(1),

Tematy