Ekspertyza przyrodnicza - ...

Ekspertyza przyrodnicza - nietoperze Dolnego Śląska, Monitoring, Raporty

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Ekspertyza chiropterologiczna
dla określenia przyrodniczych uwarunkowań
lokalizacji elektrowni wiatrowych
w województwie dolnośląskim
dr Joanna Furmankiewicz
Instytut Zoologiczny Uniwersytetu Wrocławskiego
ul. Sienkiewicza 21, 50-335 Wrocław, e-mail: asiaraj@biol.uni.wroc.pl
dr Iwona Gottfried
Ekoznawca Iwona Gottfried, ul. Chocimska 2/5, 51-200 Wrocław
e-mail: iwona.gottfried@wp.pl
Wrocław 2009
Furmankiewicz J., Gottfried I. 2009. Ekspertyza chiropterologiczna dla okreŚlenia przyrodniczych uwarunkowaŃ
lokalizacji elektrowni wiatrowych na Dolnym ŚlĄsku. Wrocław.
SPIS TREŚCI
Streszczenie ……………………………………………………………………………..
3
Wstęp …………………………………………………………………………………...
4
ZagroŜenia populacji nietoperzy spowodowane rozwojem energetyki wiatrowej
……..
6
Prawne aspekty ochrony nietoperzy …………………………………………………....
10
Wybrane aspekty biologii nietoperzy strefy umiarkowanej ……………………………
11
Charakterystyka gatunków występujących w województwie dolnośląskim …………...
19
Metodyka przygotowania ekspertyzy …………………………………………………..
42
Analiza rozmieszczenia nietoperzy w województwie dolnośląskim …………………...
45
Stanowiska kolonii rozrodczych i Ŝerowiska …………………………………...
45
Stanowiska zimowe ……………………………………………………………..
50
Stanowiska godowe ……………………………………………………………..
54
Szlaki migracyjne ……………………………………………………………….
54
Wykaz stanowisk i obszarów z uwzględnieniem podziału administracyjnego
województwa na powiaty ……………………………………………………………….
55
Wskazania w zakresie lokalizacji elektrowni wiatrowych z uwzględnieniem
rozmieszczenia populacji nietoperzy w województwie dolnośląskim ………………….
64
Monitoring nietoperzy na obszarze planowanych elektrowni wiatrowych ……………..
70
Zalecenia dotyczące planowania i zarządzania farmą wiatrową z uwzględnieniem
ochrony nietoperzy ……………………………………………………………………...
71
Faza planowania ………………………………………………………………...
71
Faza budowy ………………………………………………………………........
71
Faza pracy elektrowni – monitoring poinwestycyjny …………………………..
72
Działania minimalizujące ……………………………………………………….
74
Literatura ...............……………………………………………………………………..
75
2
Furmankiewicz J., Gottfried I. 2009. Ekspertyza chiropterologiczna dla okreŚlenia przyrodniczych uwarunkowaŃ
lokalizacji elektrowni wiatrowych na Dolnym ŚlĄsku. Wrocław.
STRESZCZENIE
Nietoperze są jedną z najbardziej zagroŜonych działalnością człowieka grup zwierząt,
stanowiąc swego rodzaju bioindykatory antropogenicznych zmian w środowisku naturalnym.
Nowo rozpoznanym zagroŜeniem dla tej grupy zwierząt są elektrownie wiatrowe, przy
których notuje się ich wysoką śmiertelność sięgającą do kilkudziesięciu osobników / turbinę /
rok. Przyczyny kolizji nietoperzy z elektrowniami wiatrowymi nie są znane, ale trwają prace
na wyjaśnieniem tego zagadnienia. Problem ten jest o tyle powaŜny, Ŝe wysokie wiatraki nie
tylko są barierą na trasach przelotu i Ŝerowiskach, ale takŜe przywabiają nietoperze z duŜych
odległości, które intensywnie eksplorują ich otoczenie.
Chiropterofauna Dolnego Śląska jest szczególnie bogata. Występuje tutaj 20 spośród
25 gatunków stwierdzonych do tej pory w Polsce. Znanych jest stosunkowo duŜo schronień
kolonii rozrodczych oraz stanowisk godowych nietoperzy, jednak ciągle wiedza w tym
zakresie jest niepełna. Szczególnie mało jest informacji na temat gatunków leśnych lub
zajmujących trudne do odnalezienia kryjówki w szczelinach budynków. Niewiele wiadomo
takŜe o zwyczajach migracyjnych nietoperzy, a w szczególności o trasach ich sezonowych
wędrówek. Jednak ze względu na intensywny rozwój energetyki wiatrowej w Polsce
i jej duŜy wpływ na nietoperze, podjęto próbę wyznaczenia obszarów istotnych dla
zachowania populacji tych zwierząt, na których nie powinny być lokalizowane farmy
wiatrowe. Po dokładnej analizie rozmieszczenia stanowisk nietoperzy zakwalifikowano je do
dwóch stref.
W strefie I zlokalizowane są najcenniejsze stanowiska nietoperzy na Dolnym Śląsku
(często jedne z waŜniejszych w Polsce). Bezwzględnie nie powinny być tutaj lokalizowane
farmy wiatrowe. Obszarami tymi są: ziemia kłodzka, dolina Nysy Kłodzkiej, Góry Sowie
i ich otoczenie, Góry Wałbrzyskie i Kamienne, Brama Lubawska, Góry Izerskie i Karkonosze
wraz z Kotliną Jeleniogórską, większa część Pogórza Izerskiego i Kaczawskiego, w tym całe
doliny
Bobru
i
Kwisy,
Pogórze
Bolkowsko-Wałbrzyskie,
Masyw ŚlęŜy,
Wzgórza
Niemczańskie, większa część Wzgórz Strzelińskich, dolina Bystrzycy, Bory Dolnośląskie,
dolina Baryczy wraz z otaczającymi ją kompleksami leśnymi oraz dolina Odry.
W strefie II liczba znanych stanowisk nietoperzy jest mniejsza lub słabo poznana
i dlatego obszary te trudno poddać właściwej ocenie. Z tego względu w strefie tej
tymczasowo dopuszczalne jest lokalizowanie farm wiatrowych, uzaleŜnione jednak od
wyników całorocznego monitoringu chiropterologicznego. Do strefy II zaliczono: dolinę
Oławy, dolinę Ślęzy, dolinę Widawy, dolinę Kaczawy, dolinę Nysy Szalonej, pas lasów od
3
Furmankiewicz J., Gottfried I. 2009. Ekspertyza chiropterologiczna dla okreŚlenia przyrodniczych uwarunkowaŃ
lokalizacji elektrowni wiatrowych na Dolnym ŚlĄsku. Wrocław.
Prochowic poprzez Chocianów do Przemkowa, pas lasów w rejonie Polkowic i Lubina oraz
pomiędzy Rudną i Chobienią, pas lasów na północ od Głogowa (do granicy województwa),
kompleksy leśne pomiędzy Ścinawą, Wołowem i Obornikami Śląskimi, kompleksy leśne
pomiędzy Twardogórą a Obornikami Śląskimi, pas lasów pomiędzy doliną Bystrzycy a doliną
Odry, kompleks leśny na południe od Środy Śląskiej w rejonie Ciechowa, pas lasów
pomiędzy Bierutowem a Oławą.
Na pozostałych, niewymienionych powyŜej obszarach dopuszczalne jest stawianie
farm wiatrowych. Obszary te są bardzo słabo rozpoznane pod względem chiropterologicznym
i obejmują głównie niezalesione tereny Dolnego Śląska, posiadające charakter rolniczy
i usytuowane są głównie na Nizinie Śląskiej. Ze względu na zalecenia EUROBATS-u
i niepełną wiedzę na temat wymagań siedliskowych i zachowań nietoperzy, zaleca się jednak,
aby na tych terenach wykonywać monitoring chiropterologiczny, określający stopień
wykorzystania terenu przez nietoperze i określający warunki lokalizacji i liczbę stawianych
turbin.
WSTĘP
Nietoperze są jedną z najbardziej zagroŜonych działalnością człowieka grup zwierząt,
stanowiąc swego rodzaju bioindykatory antropogenicznych zmian w środowisku naturalnym.
Jednym z najlepszych przykładów jest drastyczny spadek liczebności populacji wielu
europejskich gatunków nietoperzy, odnotowany w latach 80. i spowodowany uŜywaniem
toksycznych środków ochrony roślin, które wraz z owadami dostawały się do ciał nietoperzy,
gdzie kumulowały się i powodowały zwiększoną śmiertelność tych zwierząt (Wołoszyn
1981). Spośród innych antropogenicznych zagroŜeń istotne problemy stanowią fragmentacja
siedlisk, utrata kryjówek i niepokojenie nietoperzy w czasie hibernacji. W ostatnich latach do
tej listy dołączyły takŜe elektrownie wiatrowe, które negatywnie oddziaływają na populacje
wielu gatunków: bezpośrednio poprzez śmiertelne kolizje nietoperzy z poruszającymi się
łopatami wiatraków i pośrednio, ze względu na redukcję i fragmentację powierzchni
Ŝerowisk, tras przelotu i miejsc rozrodu. Śmiertelność nietoperzy na farmach wiatrowych jest
istotnie wyŜsza niŜ ptaków (Barclay i in. 2007). Dane zebrane na 33 farmach wiatrowych
w Ameryce Północnej pokazały, Ŝe roczna śmiertelność wahała się od 0 do 43 nietoperzy i od
0 do 9 ptaków na 1 turbinę (Barclay i in. 2007). RóŜnica ta wynika z odmiennej biologii tych
dwóch grup kręgowców. W przeciwieństwie do ptaków, nietoperze przyciągane są przez
turbiny wiatrowe (prawdopodobnie takŜe z duŜych odległości) i eksplorują ich otoczenie
4
Furmankiewicz J., Gottfried I. 2009. Ekspertyza chiropterologiczna dla okreŚlenia przyrodniczych uwarunkowaŃ
lokalizacji elektrowni wiatrowych na Dolnym ŚlĄsku. Wrocław.
(Cryan and Brown 2007, Cryan 2008, Horn i in. 2008). Dodatkowo nasza wiedza na temat
nietoperzy jest znacznie uboŜsza niŜ wiedza na temat ptaków. Wielkości populacji ptaków
oraz ich zmiany i wymagania siedliskowe są znacznie lepiej zbadane niŜ u nietoperzy, które
są jeszcze stosunkowo mało poznaną i trudną do badań grupą. Słaba znajomość liczebności
populacji nietoperzy i niektórych aspektów ich biologii (np. migracji), moŜe spowodować, Ŝe
nowe zagroŜenie, jakim jest energetyka wiatrowa, znacząco negatywnie i szybko wpłynie na
populacje tych zwierząt, zanim zdąŜymy dobrze poznać ich zachowania i ocenić lub
zminimalizować ten wpływ (Willis i in. 2009). Z tych względów naleŜy zachować ostroŜność
i stosować zasadę przezorności w planowaniu lokalizacji farm wiatrowych, przynajmniej do
momentu lepszego poznania struktury, wielkości i przemieszczeń lokalnych populacji lub do
czasu opracowania skutecznych metod minimalizacji wpływu turbin wiatrowych na te
zwierzęta.
Chiropterofauna Dolnego Śląska jest szczególnie bogata. Występuje tutaj 20 z 25
gatunków stwierdzonych do tej pory w Polsce, w tym wszystkie europejskie gatunki, które
najczęściej ulegają śmiertelnym kolizjom z wiatrakami. Przez Sudety przebiega północna
granica występowania podkowca małego i nocka orzęsionego, gatunków zagroŜonych
i chronionych m. in. Dyrektywą Siedliskową Unii Europejskiej. Najlepiej rozpoznane są
zimowiska (np. Buřič i in. 2001a, 2001b, Szkudlarek i in. 2002, Furmankiewicz
i Furmankiewicz 2002, Gubańska i in. 2002, Gottfied i in. 2003, Charaziak-Kovács i in. 2004,
Gottfried i in. 2005, Charaziak-Kovács 2008). Znanych jest stosunkowo duŜo schronień
kolonii rozrodczych oraz stanowisk godowych nietoperzy, jednak wiedza w tym zakresie jest
niepełna. Szczególnie mało jest informacji na temat gatunków leśnych lub zajmujących
trudne do odnalezienia kryjówki w szczelinach budynków. Niewiele wiadomo takŜe o trasach
migracji naszych nietoperzy. WaŜnym korytarzem migracyjnym jest dolina Odry. WzdłuŜ jej
głównego koryta wiosną i jesienią migrują: borowiec wielki, nocek rudy, karlik większy,
karlik drobny i prawdopodobnie takŜe karlik malutki (Furmankiewicz i Kucharska 2009).
Doliny rzeczne większych dopływów Odry mogą takŜe stanowić trasy sezonowych przelotów
nietoperzy, jednak nie były pod tym względem nigdy badane. Przeloty migrujących zwierząt
mogą równieŜ odbywać się przełęczami, kotlinami i obniŜeniami śródgórskimi lub innymi
szlakami. Wiedza na ten temat jest jednak zbyt mała i obecnie rozpoczynają się programy
badawcze poświęcone tym aspektom biologii nietoperzy.
Celem niniejszego opracowania jest wskazanie obszarów, w których lokalizacja farm
wiatrowych moŜe stwarzać największe zagroŜenie dla populacji nietoperzy, powodując
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

dietanamase.keep.pl