Egzamin historia,

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

1. Omów organizacje armii macedońskiej.

2. Omów konsekwencje podbojów Aleksandra Wielkiego.

3. Przedstaw etapy podbojów Juliusza Cezara.

4. Przedstaw przyczyny wojen w świecie starożytnym.

5. Omów konsekwencjewojny domowej toczonej przez Juliusza Cezara.

6. Przedstaw podboje Aleksandra Wielkiego.

7. Wyjaśnij: manipół, diadoch, falanga.

8. Scharakteryzuj najważniejsze reformy armii rzymskiej od czasów królewskich do upadku Rzymu

9. Opisz uzbrojenie legionisty rzymskiego.

10. Porównaj uzbrojenie i taktykę Grecką z Rzymską.

11. Wymień machiny wojenne rzymskie i podaj przykłady ich wykorzystania.

12. Opisz organizację obozu rzymskiego.

13. Scharakteryzuj pozycję kościoła katolickiego na przełomie średniowiecza i epoki nowożytnej.

14. Wymień zmiany w sztuce wojennej epoki nowożytnej.

15. Wymień i scharakteryzuj najważniejsze odłamy religii chrześcijańskiej powstałe w dobie reformacji.

16. Oceń znaczenie pokoju augsburskiego i edyktu nantejskiego.

17. Przedstaw konsekwencje wojny 30 letniej.

18. Omów organizacje armii nowożytnej w XVI i XVII wieku.

19. Przedstaw organizację armii Rzeczpospolitej w XVI i XVII wieku.

20. Przedstaw przyczyny wojny 30 letniej.

21. Wyjaśnij: hetman wielki koronny, hetman polny, defenestracja praska.

22. Omów okoliczności przejęcia władzy przez Napoleona Bonaparte.

23. Przedstaw i omów wybraną kampanię Napoleona.

24. Przedstaw genezę i znaczenie legendy Napoleona Bonaparte dla Polaków.

25. Oceń postać Napoleona.

26. Przedstaw konsekwencje społeczne podbojów Napoleona.

27. Wyjaśnij: Pax Romana, Pax Britanica, Pax Americana.

28. Geneza polskiego parlamentaryzmu.

29. Omów cechy polskiego parlamentaryzmu na tle europejskim.

30. Omów parlamentaryzm angielski i francuski w epoce nowożytnej.

31. Wyjaśnij: monarchia stanowa, sejm walny, demokracja szlachecka.

32. Wymień i opisz sejmiki ziemskie.

33. Wyjaśnij: pacta conwenta, artykuły henrykowskie, monarchia parlamentarna.

34. Scharakteryzuj i oceń zasadę liberum veto.

35. Wymień rokosze w Rzeczpospolitej w XVII wieku opisz wybrany.

36. Opisz w jaki sposób wybrano pierwszego króla elekcyjnego w Rzeczpospolitej.

37. Omów znaczenie rewolucji burżuazyjnej w Anglii w XVII wieku.

38. Geneza Wiosny Ludów.

39. Przedstaw przyczyny Wielkiej Rewolucji Francuskiej.

40. Przedstaw przyczyny rewolucji amerykańskiej.

41. Wyjaśnij: jakobini, komunizm, terror.

42. Wyjaśnij: dyrektoriat, konstytuanta, konsulat.

43. Przedstaw przyczyny rewolucji w rosji 1905-1906.

44. Przedstaw przyczyny i konsekwencje rewolucji październikowej w rosji 1917 r.

45. Podaj przykłady walki z heretykami w średniowieczu.

1. Omów organizacje armii macedońskiej.

- chłopi uzbrojeni na koszt państwa, każdy miał włócznię 5-6 m. SARISSA, krótki miecz, tarczę, hełm

-żołnierze falangi tworzyli ciasny szyk z najeżonymi włóczniami

-istniał system szkoleniowy, manewry, marsze

-około 15 000 piechoty (chłopi) i 3000 konnicy (arystokracja) piechotę dzielono na ciężką i lekką,

-falanga podstawa szyku bojowego 16-18 tyś. Żołnierzy ok 8-12 szeregów

-oddzały obsługiwały machiny wojenne podczas walki na polu bitwy, nie tylko podczas oblężenia

-kawaleria jeźcy uderzali w szyku trójkątnym: ciężka szwadrony po 200 (HETJAROWIE)

lekka do zwiadu, ochrony itp. Szybka i zwrotna, łuki i włócznie (PRODROMOI)

-kraj podzielono na 6 okręgów dla uzupełnienia piechoty i 16 dla jazdy,taki podział dawał możliwość manewrowania

2. Omów konsekwencje podbojów Aleksandra Wielkiego.

Państwa podbite przez Aleksandra – to państwa helleńskie, rozpowszechnił się język grecki, zaczęto zakładać greckie agory, po latach zamieszkiwania wśród innych ludów zmieniał się język i wierzenia greków, powstanie sztuki hellenistycznej: jej ośrodkami były Aleksandria i Antiochia, kultura grecka filozofia, język grecki stał się uniwersalnym, upadek imperium perskiego, poznano sztukę wojenną i kulturę Indii

3. Przedstaw etapy podbojów Juliusza Cezara.

Wojny Galijskie: 58-51 r.pne – wojna z plemionami zamieszkującymi tereny na północ i zachód od Italii i Alp

Kampania roku 49 pne - opanowanie Italii, walki w Galii i Hiszpanii

Kampania roku 48/47 pne - klęska Pompejusza, wyprawa do Egiptu

Kampania roku 47/46 pne - zwycięstwo w Azji Mniejszej i Afryce

46 r.pne – triumf Cezara w Rzymie

kampania 45 r.pne – ostateczne zwycięstwo Cezara

44 r. pne -

5. Omów konsekwencjewojny domowej toczonej przez Juliusza Cezara.

W latach 60-tych I w.p.n.e. do Rzymu z Hiszpanii gdzie był namiesynikiem powrócił Gajusz Juliusz Cezar. Z jego inicjatywy doszło do tzw. I triumwiratu-porozumienie 3 mężczyzn: Cezara z Pompejuszem i Markiem Krassusem. W 59 r. pne Cezar został konsulem. W kolejnych latach podzielił się wpływami w Imperium Rzymskim jako namiestnicy prowincji. Krassus zginął, a stosunki Cezara z Pompejuszem pogorszyły się. Pompejusz podkopywał Cezara przebywającego w Galii i w 49 r. pne wybuchła I wojna domowa w wyniku której Cezar zdobył władzę. Przebywając na wschodzie podporządkował Rzymow Egipt, odnosił zwycięstwa w Azji Mniejszej. J. Cezar był dożywotnim dyktatorem, został jednak zamordowany 15.III.44r. pne.

6. Przedstaw podboje Aleksandra Wielkiego.

Zaatakował Persów w kampanii, która trwała 10 lat. Udał się do Azji Mniejszej zdobył miasta fenickie, opanował Egipt, w 331 r.pne wkroczył do Mezopotamii w bitwach pod Arbelą i Gangamelą ostatecznie rozbił Persów. Zajął Babilon, Suzę i Persepolis. W 330 r.pne ogłosił się królem perskim. W 329 r.pne ruszył dalej na wschód, a w 327 r.pne dotarł do Indii. Zmarł w 323 r.pne podczasprzygotowań do kolejnej wyprawy.

7. Manipuł: jednostka taktyczna armii rzymskiej, składająca się z 2 centurii, (nazwa od MANUS-ręka- znak bojowy najczęściej ręka). Szyk ustawień w 3 rzędach legioniści-formacja w kształcie szachownicy-takie ustawienie dawało możliwość szybkiego wycofania.

Diadoch: dowódca armii Aleksandra Wlk. Diadochowie przejęli władzę w imperium po jego śmierci w 323 r.pne. wkrótce między nimi zaczęły wybuchać wojny. Ptolomeusz, Selenkos, Antygonos założyli własne dynastie i dali początek 3 wielkich królestw hellenistycznych.

Falanga: zwarty oddział piechoty greckiej oraz macedońskiej i hellenistycznej. Powstała w VII w.pne grecka: hoplici w 8-16 szeregach, kiedy ginął jeden na jego miejsce wchodził hoplita z dalszego szeregu, szyk zamknięty. Macedońska: używała włóczni SARISSA dłuższych niż greckiej, pierwsze szeregi trzymały włócznie poziomo, dalsze pod kątem 450

8. Najważniejsze reformy armii rzymskiej

Proces organizowania armii rzymskiej okresu cesarstwa należy łączyć niewątpliwie z osobą Oktawiana Augusta (30 p.n.e. - 14 n.e.). To dzięki jego działaniom wojsko rzymskie stało się w pełni zawodowe.
Pierwszym etapem reformy armii było zdemobilizowanie zbyt dużej liczby legionów, które pozostały po zakończeniu wojny domowej z lat 31 - 30 p.n.e. Z łącznej liczby około sześćdziesięciu legionów walczących zarówno pod dowództwem Oktawiana, jak i po stronie Marka Antoniusza połowa została rozwiązana. W czynnej służbie pozostało dwadzieścia osiem legionów. Żołnierze z legionów, które rozwiązano otrzymali nadziały ziemi na terenie Italii oraz w prowincjach rzymskich. Wypłacono im także jednorazowe odprawy pieniężne. Środki na przeprowadzenie demobilizacji Oktawian czerpał ze swoich prywatnych funduszy.

W drugiej kolejności, zwolnieniem ze służby zostali objęci żołnierze owych dwudziestu ośmiu legionów. Zdemobilizowani byli ci z legionistów, którzy mieli za sobą wystarczająco długi czas pełnienia służby. Im także przyznano nadziały gruntu oraz pieniężne odprawy emerytalne. W miejsce weteranów zaczęto przyjmować nowych rekrutów. Warunki, w jakich mieli oni pełnić służbę, stopniowo zaczęły ulegać zmianie w wyniku kolejnych reform inicjowanych przez Oktawiana. W procesie owych zmian aktywnie uczestniczył także Senat rzymski. I tak już w roku 27 p.n.e. senatorzy przyjęli uchwałę przyznającą osobom służącym w straży przybocznej Oktawiana podwójną stawkę żołdu, niż ta jaką wypłacano legionistom. Dzięki temu żołnierze gwardii pretoriańskiej (cohortes praetoriae), oprócz określenia sposobu naliczania kwoty ich żołdu, otrzymali tym samym niejako prawną sankcję legalnego funkcjonowania w ramach rzymskich sił zbrojnych. Legioniści, co sugeruje treść omawianej uchwały, musieli mieć już także zatwierdzony stały żołd.

W 13 roku p.n.e. została wprowadzona kolejna reforma określająca czas trwania służby. Oktawian, po powrocie z Galii, wprowadził zasadę, że okres pełnienia służby dla legionistów miał wynosić 16 lat a dla żołnierzy gwardii pretoriańskiej lat 12. Prócz tego, obowiązkiem weteranów było pozostawanie w stanie tzw. "czynnej rezerwy" przez okres czterech lat. Oznaczało to, że w przypadku zagrożenia owi weterani mieli zgłaszać się ponownie do swoich jednostek i brać udział w wyznaczanych im zadaniach.

W 5 roku n.e. długość czasu służby uległa zmianie. Odtąd legioniści mieli służyć przez lat 20 a pretorianie przez lat 16. Czas "czynnej rezerwy" został przedłużony o rok i wynosił lat pięć. W 6 roku n.e. Oktawian postanowił przeprowadzić kolejną reformę związaną tym razem z problemem zabezpieczenia materialnego żołnierzy odchodzących ze służby. Weterani mieli otrzymywać odprawy emerytalne wynoszące w przypadku legionistów po 3000 denarów a żołnierze gwardii pretoriańskiej po 5000 denarów. Kwoty te miał wypłacać specjalnie do tego celu utworzony fundusz nazywany skarbem wojskowym (aerarium militare). Na jego konto Oktawian przekazał jednorazową dotację w kwocie 170 milionów sesterców.

Cesarz Klaudiusz ustalił długość służby oddziałów pomocniczych na 25 lat.

Stałym źródłem dochodu skarbu wojskowego miały być wpływy pochodzące z dwóch podatków. Pierwszym był 5% podatek od spadków zapisywanych osobom, które nie były krewnymi spadkodawcy. Drugim podatkiem była zaś opłata od sprzedaży publicznej w wysokości 1% wartości zbywanych przedmiotów. Nadzór nad aerarium militare mieli sprawować kolegialnie trzej urzędnicy piastujący wcześniej urząd pretora. Oktawian wprowadził także formalny zakaz zawierania związków małżeńskich przez żołnierzy w czasie wykonywania służby wojskowej. Stały żołd, granice czasowe służby oraz odprawy emerytalne były to trzy zasadnicze elementy, dzięki którym został utworzony status legionów i gwardii pretoriańskiej. Odtąd, służba wojskowa zaczęła nabierać znamion zawodu a armia rzymska definitywnie przestała funkcjonować na zasadach obywatelskiej milicji lub pospolitego ruszenia.

Wojskowe reformy Oktawiana Augusta nie objęły żołnierzy oddziałów pomocniczych (auxilia velauxiliares), w skład których wchodzili mieszkańcy państwa rzymskiego nie będący obywatelami rzymskimi (peregrini). Oktawian August, oprócz przeprowadzenia demobilizacji części jednostek auxiliares biorących udział w wojnach domowych, nie sprecyzował zasad, podług których żołnierze z tych oddziałów mieli pełnić służbę. Dopiero za rządów cesarza Klaudiusza (41 - 54 n.e.) ustalono, że mieli oni służyć przez okres 25 lat. Po zakończeniu służby każdy z żołnierzy oddziałów pomocniczych miał otrzymać obywatelstwo rzymskie dla siebie, swojej żony - gdyby w przyszłości zawarł związek małżeński i dzieci. Wprowadzona została urzędowa forma potwierdzenia otrzymania takiego przywileju w postaci tzw. dyplomu wojskowego, wystawionego na imię osoby uhonorowanej. Dla żołnierzy jednostek auxiliares ustanowiony został także stały żołd oraz odprawy emerytalne.

Kolejne reformy uzupełniały lub modyfikowały kształt rzymskich sił zbrojnych dostosowując je do zmieniającej się sytuacji państwa. Dotyczyły one zarówno kwestii rewaloryzacji żołdu, zmian w rekrutacji, wprowadzania nowych typów jednostek, budowania stałych linii obrony, jak i generalnie modernizacji całego wojska.

Za rządów Wespazjana Flawiusza (69 - 79 n.e.) do legionów zaczęto przyjmować w większym niż dotąd stopniu mężczyzn, którzy pochodzili ze zromanizowanych prowincji rzymskich.
Za panowania Domicjana (81 - 96 n.e.) miało miejsce podwyższenie podstawowych stawek wynagrodzenia żołnierzy. Za jego też inicjatywy rozpoczęto budowę stałych linii umocnień (limes), które miały ochraniać granice państwa rzymskiego nad Renem.

Od czasów Flawiuszy miały miejsce przypadki jednorazowego nadawania obywatelstwa rzymskiego wszystkim żołnierzom oddziałów pomocniczych (auxilia), które wykazały się szczególną walecznością.
Dzięki Hadrianowi (117 - 138 n.e.) ustalone zostały ramy organizacyjne dla dwóch nowych typów oddziałów pomocniczych. Były to numeri i cunei, które po raz pierwszy pojawiły się pod koniec I wieku n.e. Z inicjatywy Hadriana wybudowano wał obronny na terenie Brytanii. Zezwolił on także, aby legiony uzupełniały swoje szeregi w miejscu ich stacjonowania. Wreszcie, to za jego panowania konne i piesze oddziały pomocnicze zaczęto uzbrajać na wzór rzymskich legionistów.

Cesarz Galien zreformował armię tworząc tzw. vexillationes - rezerwowe oddziały, stacjonujące na terytorium kraju, które w razie potrzeby ruszały do boju.

Za Antoninusa Piusa (138 - 161 n.e.) zmodyfikowano zasadę przyznawania obywatelstwa rzymskiego dzieciom weteranów oddziałów pomocniczych. Odtąd ich synowie mieli na własną rękę zdobywać civitas Romana. Z polecenia Piusa wzniesiono drugą linię umocnień w Brytanii, nazwaną Wałem Antonina.

W latach dziewięćdziesiątych II wieku n.e. gruntowną modernizację armii przeprowadził Septymiusz Sewer (193 - 211 n.e.). Polegała ona na zwiększeniu liczebności w poszczególnych oddziałach, zmodyfikowaniu dotychczasowych zasad rekrutacji i na podwyższeniu podstawowych stawek żołdu. Sewer zniósł zakaz zawierania związków małżeńskich w czasie trwania służby. Z jego też przyzwolenia dowódcami legionów mogły być osoby pochodzące ze stanu ekwickiego (praefecti legionis). Sewer wprowadził także zasadę, iż synowie centurionów stawali się automatycznie ekwitami. Jego też zasługą było oparcie zaciągu do legionów wyłącznie na ludności prowincji, w której stacjonowała dana jednostka.

Od czasów Aleksandra Sewera (222 - 235 n.e.) działki ziemi otrzymywane nie tylko przez weteranów, ale także przez oficerów i żołnierzy służących na pograniczu nie mogły być odstępowane osobom niewojskowym. Przechodziły one na synów żołnierzy, o ile także poświęcili się służbie wojskowej.

Za panowania Galiena (253 - 268 n.e.) przedstawiciele stanu senatorskiego (ordo senatorius) zostali odsunięci od sprawowania jakichkolwiek stanowisk oficerskich w wojsku. Legati legionis zostali zastąpieni przez ekwickich praefecti legionis. Z jego inicjatywy została utworzona konna armia rezerwowa (Equites).

W III wieku n.e. Dioklecjan (284 - 305 n.e.) dokonał podziału armii rzymskiej na wojska pogranicza (limatenei - ripenses) i polowe (palatini - comitatenses). Prawdopodobnie to także on wydał zarządzenie, iż synowie żołnierzy i weteranów, jeśli fizycznie są zdolni, mają obowiązek również obrać zawód żołnierski.

Reforma Mariusza

Niż demograficzny jaki zapanował w Italii po doprowadził do kryzysu w armii rzymskiej. Polityka nieustannej agresji prowadzona przez Senat oraz wojny na wielu frontach wymagały utrzymywania ogromnych mas żołnierzy, co przy spadku liczby rekrutów było bardzo ciężkie. Sytuacja taka zmusiła Senat do przedłużenia obowiązkowego okresu służby. Taki krok z kolei źle wpłynął na morale legionistów, którzy ustawowo powinni byli wracać do swojej zdobytej na wojnie ziemi lub rodzinnych gospodarstw. Zmęczenie ciągłymi walkami i kampaniami wojennymi było wyraźne.

Morale nie poprawiały także częste błędy niekompetentnego dowództwa. Wielu dowódców traktowało stanowiska oficerskie jako stopień w karierze, który w zamierzeniu był działalnością polityczną. Kariera polityczna była bowiem niemożliwa bez służby w armii. Stąd też wiele błędnych decyzji na wyższych stanowiskach oraz brak dysycpliny i umiejętności. Sytuacji starano się zaradzić poprzez niezwykle drastyczne reformy.

Głównym źródłem kryzysu rzymskiej wojskowości były zmiany społeczno-ekonomiczne przełomu wieków II i I wieku p.n.e. W wyniku polityki podbojów, która spowodowała napływ taniego zboża z prowincji i nieopłacalność produkcji w Italii, nastąpiło masowe ubożenie chłopstwa. Próby zmian z lat trzydziestych i dwudziestych II wieku p.n.e. podejmowane przez Tyberiusza Grakcha i jego brata, Gajusza Grakcha, niestety jednak nie powiodły się. Zwyciężyła arogancja i chciwość stanu senatorskiego.

W związku z rozprzężeniem panującym w wojsku i niebezpieczeństwem zewnętrznym (wojny z Cymbrami i Teutonami) , konsul piastujący swój urząd od 107 do 101 roku p.n.e., zerwał z dotychczasowym systemem rekrutacji. Dotychczas powołanie do wojska otrzymywali jedynie obywatele z cenzusem majątkowym, czyli tacy którzy posiadali majątki ziemskie. Ten błyskotliwy wódz, który zwyciężał w Afryce i powstrzymał Galów okazał się lekarstwem na trapiące armię rzymską problemy.

Reforma przewidywała zaciągnięcie do armii także obywateli bez ziemi, tzw. proletarii. W nagrodę za dobrą służbę, która trwała zwykle 16 lat (miles emeritus), mogli otrzymać przydział ziemi. Żołnierz otrzymywał niewielki, ale regularny żołd w wysokości 5 asów dziennie oraz pełny ekwipunek.

Armia rzymska, która w drugiej połowie II wieku p.n.e. cierpiała na brak żołnierzy, mogła teraz być stale uzupełniana przez najniższe warstwy społeczne, dla których służba wojskowa była jedyną szansą na przeżycie oraz zdobycie kapitału na przyszłość. Tym samym większość obywateli zaczęła postrzegać służbę wojskową jako zawód.

Dwaj żołnierze, wyznaczeni jako aquilifer (lewy i środkowy), prowadzą swoje legiony.

Reforma Mariusza doprowadziła do przekształcenia armii obywatelskiej w armię zawodową, która oczywiście mogła teraz lepiej spełniać zadania militarne. Ponadto by podnieść wartość bojową armii rzymskiej, postanowiono podzielić ją na części składowe. Główną jednostką operacyjną był , który miał być odtąd w większości formacją ciężkiej piechoty. Legion podzielony został na jednostki taktyczne - kohorty. Była ona podstawową jednostką taktyczną, na którą składały się trzy manipuły, czyli sześć centurii (ok. 600 żołnierzy). Jeden legion liczył 10 kohort. Do kohorty zostali włączeni także velites (w liczbie 120), odgrywający wcześniej jedynie rolę pomocniczą w skali legionu. Lekka piechota stała się więc pełnoprawną częścią kohorty i jej rola częściowo zwiększyła się.

Pierwsza kohorta legionu była zazwyczaj złożona z najlepszych żołnierzy i stanowiła elitę w legionie. Ogólnie rzecz biorąc prestiż kohorty zwiększał się im bliżej była w numeracji do kohorty "pierwszej". Mariusz wprowadził też orła (aquila), który stał się głównym znakiem każdego legionu. Legioniści grupowali się dookoła orła w bitwie, w marszu, czy też w obozie. Zgubienie lub utrata orła w walce uznawana była za rzecz niezwykle hańbiącą całą jednostkę. W pierwszej kohorcie każdego legionu wyznaczano żołnierza odpowiedzialnego za legionowy znak. Nazywano go aquilifer. Była to funkcja niezwykle zaszczytna i ceniona przez żołnierzy. Wprowadzono także zmiany w zdegenerowanym dowództwie. Wreszcie do stanowisk oficerskich doszli ludzie, którzy traktowali wojnę jako swój zawód, a nie jako przygodę.

Wprowadzono także liczne zmiany w samym szyku wojennym. Liczba trzech linii pozostała niezmieniona, ale teraz tworzyły ją poszczególne kohorty: 4 w pierwszej linii, po 3 w drugiej i trzeciej. W zależności jednak od sytuacji Rzymianie mogli walczyć jedną albo nawet czterema liniami bojowymi (acies simplex, acies duplex itd.). Należy zauważyć, że w ten sposób osiągnięto niezwykle elastyczne i uniwersalne wojsko.

Zmiany wprowadzono także w wyposażeniu osobistym legionisty, które zostało ujednolicone i zapewnione w stopniu podstawowym przez państwo. Popularność zyskał hełm, zwłaszcza typ Montefortino. Kolczuga, choć długa, także była powszechnie używana. Zniknęły nagolenniki, noszone jedynie przez centurionów. Posługiwano się pilum, scutum i gladium oraz dodatkowo sztyletem (pugio). Każdy żołnierz miał posiadać dwa pila, lekkie i ciężkie.

"Muły Mariusza" niekiedy niosły na swoich plecach od 33 do 44 kilogramów. Po twardym szkoleniu i codziennym drylu wojskowym, legioniści zdolni byli maszerować z takim ciężarem nawet 37,5 km dziennie.

Warto zauważyć, że dawnym legionom zawsze towarzyszył tabory. Te przewoźne obozowiska, przemieszczały się wraz z armią. Wraz z obozowiskiem na taborach przewożono zaopatrzenie i wyposażenie wojska, wraz z taborami przemieszczały się także warsztaty naprawcze sprzętu wojskowego oraz wyżywienie. Były one szczególnie chętnie atakowane przez wrogów oraz spowalniały marsz legionów. Po reformie Mariusza jego żołnierzy nazywano "mułami Mariusza", ze względu na to, że musieli nosić cały swój ekwipunek na plecach. Pomysł Mariusza zakładał ograniczenie liczby taborów (impedimenta). Od tej pory legionista miał nosić ze sobą narzędzia do prac ziemnych (m.in. sierp, wiklinowy kosz do przenoszenia ziemi, oskard (dolabra) wraz z futerałem, narzędzie do cięcia torfu), naczynia do gotowania (wykonane z brązu garnek i kociołek na wodę), dwa drewniane pale (pila muralia), zwinięty koc, płaszcz ora...

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Egzamin historia

Egzamin historia,

Tematy